Zimbar Gebonet

di Hugo Daniel Stoffella

In Laimpachteldar (Valli del Leno) soinda drai kamoündar: Prånttal (Vallarsa), Trumelays (Trambileno) un Laim (Terragnolo). Vil iz gelàich odar squalse, ats Lusérn.

Ats Lusérn un in Prånttal di nacht vor naügedjar di puam soin gånt vo haus zo haus vo soi püalen, håm geschosset pittan sklopp odar an pistola, gefaift di fisarmònika, gesunk un gejodlt. Dena ista khent di püalen aus vo soin haus un hatt geschenkht soin pual an baises tüachla. A schümmana alta gebonata tradizióng!

In bintsche zait ista lai di ent von vaschom un von bintar. In Trumelays dar lest tage von vaschom hoast “dar tage vo Froberte” (Frau Perchta). In Prånttal un in di Laim di „Fraopèrta“ lebet in a höl, aspe ats Lusérn bo se hoast “Perchtega” (o “Pertega”): ditza ståmmt abe von alt taütsch gigloaba, ma übar ditza sachan rebarsan in åndar stroach.

In Prånttal di puam in lest tage vo vaschom vorprennen in bintar, zo schikha vort di strie, di taüvlndar un di gaistar vodar khaltn stadjóng. Ats Lusérn disa alt un gebonata tradizióng is in lest tage vo hornung (febràro). In Prånttal ista “vorprennen vaschom” (aspeda tüan di möknar in Palai); ats Lusérn hoast‘s “vorprennen in martzo”. Un di lusérnar züntn a groases vaür, di prånttalar zboa vaürdar, a groasan hauf un an khlumman hauf. Das khlumma vaür hoast “dar spiù”. Basda nèt vil bissan, is ke disa alt tradizióng ista o in Bayern (Allgäu) un hoast “Funkenfeuer”.

In lest drai tage von hornung di khindar un di djungen, alle pittnåndar, håm zo gian ummar pa lånt pitt groase schèlln singante un rüavante “Merz!”. Disa traditzióng, aspe alle bissan, hoast “Schèlla Martzo”, ma nèt alle bissan, ke disa traditzióng is nèt lai ats Lusérn, ma o in di Laimpachteldar. Vor biane zait hattma gevairt no in alln di lentar; haützotage disa traditzióng khint no est gevairt ats Speccheri, a khlummas un mèchte alts lånt in Prånttal.

Di zait bèkslt, ma ünsarne traditzióngen soin ünsarne burtzan un mochan stian hèrta in soi platz!